Stan Klamer

Email:

In een museumbibliotheek werd een man betrapt bij het stelen van een kaart uit een oude atlas. Zijn gereedschap was een enkel katoenen draadje dat hij, natgemaakt met zijn speeksel tegen de lijmnaad van de bladzijde spande, de enzymen in het speeksel losten de lijm op en de bewuste kaart kon eenvoudig worden verwijderd. Later bleek dat deze man al tientallen jaren over de wereld reisde om in opdracht van verzamelaars kaarten te stelen in bibliotheken en musea. 

De aantrekkingskracht van landkaarten is goed te begrijpen, het zijn metafysische objecten bij uitstek. In mijn werk ben ik verwant aan de cartograaf; de wereld vliegend begrijpen, erboven hangen, geeft mij de gelegenheid het vel papier op te vatten als een ruimte en deze ruimte vervolgens te bevolken. 

Maar enkel een landkaart, de schematische vertaling van de werkelijkheid, is voor mij niet voldoende. Ik wil eigenlijk álles meenemen in mijn tekeningen. Hoe zou het zijn als alles in één enkele tekening zou passen? Als het maken van die tekening je hele leven in beslag zou nemen? Hoe zou een gedroomde atlas er uitzien? Met alle routeplanningen en verkeersinformatie, alle steden en dorpen en de gehele wildernis, de polen en woestijnen, het koraal op de zeebodem, de kraters op de maan, en alle plekken die nog geen naam hebben? 

Lewis Carroll schreef aan het einde van de 19e eeuw over de onmogelijkheid een kaart van een gebied te maken schaal 1 op 1. Ook Jorge Luis Borges en weer later Umberto Eco beschreven deze tot de verbeelding sprekende kwestie. 

We ervaren de wereld niet zoals hij op landkaarten is afgebeeld, onze blik reikt immers niet verder dan de horizon. De aarde is een bol, het is oppervlak en volume, zonder begin en einde, zonder grens of centrum, het voorstellen van een bol op een plat vlak is nogal paradoxaal, met oneindige mogelijkheden en nooit klaar. 

Sinds de komst van google maps in 2004, is onze relatie met landkaarten en navigatie enorm veranderd. Het veranderde ook ons gevoel van plaats in deze wereld en ons begrip ervan. Mijn tekeningen zijn pogingen iets te begrijpen van onze plaats op de wereld en nieuwe combinaties en mogelijkheden te onderzoeken, waarbij niets met de werkelijkheid overeenstemt. Elementen uit verschillende historische periodes, velerlei soorten indexen en diverse perspectiefwijzen worden door en naast elkaar gebruikt. Kleuren zijn vaak gebaseerd op afspraak (water is blauw, land is groen) of voorstellingscodes. Het is vreemd dat alles in een landkaart, of in een tekening met dezelfde beeldtaal, bij de toeschouwer de illusie kan wekken houvast in de werkelijkheid te krijgen. 

Dit soort fenomenen bestudeer ik. Daar waar, net als bij landkaarten, grootse zaken geordend, beklemtoond en vereenvoudigd worden, onderzoek ik de visuele weergaves en pictogrammen. Inmiddels bezit ik een grote verzameling van met name allegorische kaarten, almanakken, atlassen, encyclopedieën en andere naslagwerken. Zonder nostalgisch te zijn word ik geraakt door de eenvoud waarmee pictogrammen vroeger gemaakt werden. 

In mijn werk probeer ik ze een nieuwe waarde of betekenis te geven in deze tijd. 

Het internet is natuurlijk ook een groot naslagwerk, de data is er immens. Het belang dat we erin stellen en het toenemende geloof dat meten weten is, dat cijfers een objectieve waarheid blootleggen, zoals in de wetenschap, is voor mij niet relevant. Het gaat mij ook niet om meetbare feiten. 

Literatuur is voor mij een zeer grote inspiratiebron en de nieuwsgierigheid naar de volgende tekening is steeds mijn grootste drijfveer. 

Het richtingloze gedrag van plassen waterverf is vaak het begin van de tekening, vervolgens is er het scherpe duiden van het potlood op papier. Door de arbeidsintensieve en geconcentreerde wijze van tekenen ontstaat het beeld langzaam. In een constante stroom verweven de elementaire en associatieve handelingen zich met de minutieus getekende details. Soms is het een dynamische beweging vol conflict, dan weer momenten van harmonie, deze verschillende vormen van beeldorganisatie roepen verschillende vormen van kijken en beschouwen op, dit maakt het kijken niet alleen complex maar ook actief. 

Een vel papier kan opgevat worden als een ruimte, wanneer je een bootje daarop tekent wordt het vel papier water. 

De laatste bladzijde in een atlas werd vroeger leeg gelaten voor nog te ontdekken land.